🔰 #وقایع و هشتکهای مهم #ماه_جمادی_الاول
ولادت حضرت زینب کبری(س) (۵ جمادی‌الاول ۵ق)
شهادت حضرت زهرا(س) (۱۳ جمادی‌الاول ۱۱ق)
#زینبیه_میلادیه
#پرستار
#فاطمیه_شهادت
.
***
***
***
🔰 تمامی مناسبتهای ماه جمادی الاول :
روز 01
مناسبت 01: تولد سیاستمدار و نویسنده ی ایرانی شریف الدین کاشانی(459 ق)
مناسبت 02: صدور حکم تحریم تنباکو توسط میرزای بزرگ شیرازی(1309 ق)
یکی از امتیازات ننگینی که در زمان قاجار نتایج نامطلوبی را به بار آورد امتیاز انحصار تنباکو معروف به امتیاز رِژی بود. به موجب این امتیاز که در زمان ناصرالدین شاه قاجار با تالبوت انگلیسی منعقد شد، شرکت رِژی به مدت 55 سال صاحب حق انحصاری تجارت تنباکوی ایران و حتی نظارت در زراعت آن شناخته می شد. وقتی مردم، این قرارداد را با قرارداد مشابهی که با دولت عثمانی منعقد شده بود مقایسه کردند، از بابت این که منفعت بسیار کمتری نصیب کشور شده است دست به اعتراض زدند. با گسترده شدن اعتراضات مردمی و پیگیری علمای بزرگ تهران از جمله حاج میرزا حسن آشتیانی، این اعتراضات شکلی وسیع به خود گرفت و سرانجام حکم تحریم استعمال تنباکو توسط میرزای بزرگ شیرازی، تکلیف مردم و شاه را یکسره کرد. پس از صدور این فتوا که استعمال تنباکو به هر نحو را در حکم محاربه با امام زمان(عج) عنوان کرده بود، مردم قلیان ها را شکستند و انبارهای توتون را به آتش کشیدند. تاثیر این فتوا به حدی بود که در درون دربار قاجار نیز کسی از تنباکو استفاده نمی کرد. سرانجام ناصرالدین شاه قاجار مجبور شد که این قرارداد را فسخ نموده و مقداری غرامت به شرکت رژی پرداخت کند.
***
***
روز 02
مناسبت 01: درگذشت کسایی مروزی شاعر شهیر و نامدار ایرانی(391 ق)
ابوالحسن مجدالدین کسایی مَروَزی شاعر قرن چهارم هجری قمری در سال 341 هجری در مرو ولادت یافت و در دوران سلطنت سلطان محمود غزنوی، وی را مدح گفته است. پایان عمر این شاعر در ندامت از مدح سلاطین و اشتغال به شعر زاهدانه و پند و اندرز گذشت. از اشعار موجود او معلوم است که در ابداع مضامین و بیان معانی نو و توصیفات بدیع و تشبیهات لطیفِ طبیعی، مهارت بسیار و قدرت فراوانی داشت. کسایی مروزی در مدح اهل بیت، اشعاری سروده است و از این اشعار، شیعه بودن وی آشکار می گردد.
مناسبت 02: رحلت عالم زاهد شیخ علی اکبر نهاوندی(1369 ق)
علی اکبر بن ملا محمد حسین نهاوندی، در اصل از اهالی نهاوند بود، اما خود در مشهد به دنیا آمد. وی در تهران نزد حاج میرزا حسن آشتیانی و در نجف نزد حاج میرزا حبیب اللَّه رشتی و شریعت اصفهانی تلمذ کرد. نهاوندی در 1328 ق راهی مشهد مقدس گردید و ساکن آن دیار شد. البَیانُ الرَّفیع فی احوال خواجِه ربیع، گلزار اکبری و لاله زار از آثار اوست. سرانجام این عالم ربانی در نودسالگی دار فانی را وداع گفت و در مشهد مقدس به خاک سپرده شد.
***
***
روز 03
مناسبت 01: درگذشت عالم بزرگ و محقق برجسته میرزا ابوالقاسم موسوی زنجانی(1293ق)
میرزا ابوالقاسم موسوی زنجانی فرزند میرزا کاظم، یکی از علمای شیعه ی قرن سیزدهم هجری قمری و از شاگردان سیدمحمدباقر، حجت الاسلام رشتی و حاج محمدابراهیم کلباسی بوده است. وی برای تکمیل تحصیلات خود به عتبات عالیات رفت و پس از اتمام دروس به زنجان بازگشت. میرزای زنجانی پس از ورود به زادگاهش، ریاست مذهبی آن شهر را به عهده گرفت و نفوذ بسیاری در میان مردم یافت. از وی بیش از ده دوره اثر ارزشمند بر جای مانده است که ایضاحُ الدَّلائل فی حساب عِقد الاَنامِل، تخریبُ الاسباب و مَقالیدُ الابواب و … از آن جمله اند. وفات این عالم بزرگوار در سوم جمادی الاول 1293 قمری در زنجان اتفاق افتاد.
مناسبت 02: رحلت فقیه و مرجع بزرگوار آیت اللَّه سید اسماعیل صدر(1337 ق)
حاج سیداسماعیل بن سید صدرالدین صدر از بزرگ ترین علما و مراجع تقلید و طراز اول قرن چهاردهم هجری می باشد. مراتب علمی و کمالات نفسانی او مشهور و مسلم بوده و مورد تایید است. در شش سالگی و بعد از فوت پدر، در 1262 ق تحت تعلیم برادر بزرگ خود معروف به آقامجتهد قرار گرفت. سپس راهی عتبات گردید و از محضر میرزا محمدحسن شیرازی و دیگر بزرگان استفاده کرد و به حَسَب تکلیف شرعی، در کربلا اقامت گزید. در آن جا بنای تدریس گذاشت و از مراجع وقتِ آن دیار شد. میرزا حسین نایینی، سیدشرف الدین عاملی و سیدحسین فشارکی از جمله شاگردان اویند. فتوای مشهور سیداسماعیل صدر در خصوص تایید حرکت های استقلال طلبانه و رَدِّ سلطه ی بیگانگان، از عشق او به جهان اسلام حکایت دارد و با این همه، ساده زیستی، دوری از تعارفات و تشریفات، رسانیدن وجوه شرعی به مستحقّان و تحمل شرایط دشوار زمانه، از خصوصیات و صفات برجسته ی این عالم ربانی است. سرانجام این فقیه بزرگوار در سامرا چشم از جهان فرو بست و در حرم امام موسی کاظم(ع) مدفون گشت.
***
***
روز 04
مناسبت 01: درگذشت “ابن جَزار” طبیب و فیلسوف شهیر(395 ق)
ابوجعفر احمد بن ابراهیم بن ابی خالد، معروف به ابن جَزار، از مشاهیر اطبای اسلامی قرن چهارم هجری می باشد. وی پس از آن که هر دو نوع عِلمی و عَمَلی طبّ را آموخت به تدریس و معالجه پرداخت. ابن جَزار در تشخیص بیماری و مداوای بیماران دارای ید بیضا و نَفَس مسیح گونه بود. اِبدال الادویه، نصایحُ الابرار و زادُالمسافر از جمله تالیفات اوست. در گذشت ابن جزار را سال چهار صد هجری قمری نیز گفته اند.
مناسبت 02: رحلت فقیه و محدث بزرگوار آیت اللَّه شیخ حیدرقلی سردار کابلی (1372 ق)
علامه حیدر قلی فرزند سردار نورمحمدخان در 18 محرم 1293 ق در کابل به دنیا آمد. در آغاز کودکی که استعمار انگلستان بر افغانستان چیره شده بود، به همراه پدر که از سرداران ارتش بود به لاهور تبعید شد. حیدرقلی در آن سامان به تحصیل روی آورد و در اندک زمانی پیشرفت کرد. آزار حُکّام لاهور، نورمحمد خان را وادار به مهاجرت به عراق کرد و علامه تلاش بی وقفه ای را در راه کسب علم آغاز کرد. این حکیم وارسته پس از کسب مدارج علمی و رسیدن به درجه ی اجتهاد و فتوا، از رجال نامی و استوانه های بزرگ حوزه همچون حضرات آیات عظام: سیدحسن صدر، حاج شیخ عباس قمی، سیدیحیی خراسانی و شیخ آقابزرگ تهرانی، مفتخر به دریافت اجازه و نقل روایات گردید. سردار کابلی همراه با فراگیری علوم معقول و منقول، به یادگیری چندین زبانِ زنده ی دنیا همت گماشت و در این امر نیز موفق بود. وی پس از مدتی راهی کرمانشاه در غرب ایران گردید و به نشر احکام دینی و ارشاد مردم همت گماشت. دُرُّالنثیر، رساله در معرفت و شرح دعای صباح از جمله تالیفات اوست. سرانجام، حکیم فرزانه، دانشمند برجسته و ستاره ی خاور، پس از بیش از نیم قرن تلاش، بررسی و نشر معارف اسلامی در حال راز و نیاز با خداوند و در سَرِ سجاده ی نماز، در 79 سالگی در کرمانشاه در گذشت و طبق وصیتش در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
***
***
روز 05
مناسبت 01: ولادت با سعادت عقیله ی بنی هاشم حضرت زینب(س) دختر امام علی(ع)(5 ق)
زینب در لغت به معنای درخت نیکو منظر آمده و گاهی به معنای زینت پدر می باشد. حضرت علی(ع) دو یا سه دختر به نام زینب داشته و دختر بزرگ آن حضرت، زینب کبری است و اوست که در واقعه ی عاشورای سال 61 هجری به همراه امام حسین(ع) بوده است. حضرت زینب(س) از زنان فاضله، عالمه و شجاع تاریخ است و فضایل آن بانو و جلالت شأنش بسیار والاست. آن حضرت، همسر پسرعمویش عبداللَّه بن جعفر بن ابی طالب بود و پنج فرزند داشت. حضرت زینب به هنگام عزیمت امام حسین(ع) به عراق، برادر را همراهی کرد و در واقعه ی کربلا دو پسرِ آن بانو به نام های محمد و عَون به شهادت رسیدند. ایشان از سوی حضرت امام حسین(ع) سرپرستی اهل بیتِ آن حضرت و حفظ و نگهداریِ مقام ولایت کبری، امام سجاد(ع)، را در هنگام بیماری برعهده داشت. شیرزن کربلا با روحیه ای قوی و شهامت زاید الوصف خود توانست آن امانت بزرگ را در آن شرایط سخت و سنگین اسارت به درستی و شایستگی به منزل رساند. خطبه های مردانه و رسواکننده ی حضرت زینب(س) در مجلسِ ستم عُبیداللَّه بن زیاد در کوفه و یزید بن معاویه در شام که کاخ ظلم و جورِ فرعون زمان را به لرزه در آورد، شهره ی تاریخ است.
مناسبت 02: تولد عالم بزرگوار آیت اللَّه “سید محمد تقی موسوی اصفهانی” (1301 ق)
مناسبت 03: روز پرستار و بهورز
به پاس زحمات شبانه روزی پرستاران و بهورزانی که در مراکز بهداری، وظیفه ی نگهداری، مراقبت و درمان بیماران را برعهده دارند و با تأسی به بانوی بزرگوار اسلام، حضرت زینب کبری(س) که از بیمار کربلا، حضرت امام سجاد(ع) و کودکان، مراقبت می کرد، پنجم جمادی الاول برابر با زاد روز آن اسوه ی صبر و شکیبایی به عنوان روز پرستار و بهورز در نظام جمهوری اسلامی ایران نامگذاری شده است. این روز، ضمن یادآوری رشادت های دختر بزرگوار امیرالمؤمنین(ع) در صحنه های خطر و رویارویی با سختی های زمان، زمینه ای برای سپاسگزاری و ارج نهادن به مقام پرستاران و تقدیر از بهورزانِ این مرز و بوم است که خاطره ی شیرزن کربلا را فراموش نخواهند کرد.
آیات و احادیث متناسب:
پیامبرصلی الله علیه وآله: مَن قامَ عَلی مَریضٍ یَوماً و لَیلَةً بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ ابراهیمَ الخَلیلِ
هر کس یک شبانه روز از بیماری پرستاری کند، خداوند او را با ابراهیم خلیل محشور می کند
ثواب الأعمال، ص 341.
پیامبرصلی الله علیه وآله: مَن أطعَمَ مَریضاً شَهوَتَهُ أَطعَمَهُ اللَّهُ من ثِمارِ الجَنَّةِ
هر کس غذای بیمار را به او بخوراند، خداوند از میوه های بهشتی به او بخوراند
الدعوات، ص 230.
امام صادق علیه السلام: یَکِرُّ مَعَ القائِمِ علیه السلام ثَلاثَ عَشرَةَ امرَأةً … یُداوِینَ الجَرحی ویَقُمنَ المَرضی
سیزده زن در رکاب امام مهدی علیه السلام حضور خواهند داشت … زخمیان را درمان و از بیماران پرستاری می کنند
دلائل الإمامه، ص 484.
سماعة: إنَّ رَسولَ اللَّهِ صلی الله علیه وآله خَرَجَ بِالنِّساءِ فِی الحَربِ حَتّی یُداوینَ الجَرحی
پیامبر خداصلی الله علیه وآله زنان را با خود به جنگ برد تا مجروحان را مداوا کنند
بحار الأنوار، ج 19، ص 184.
***
***
روز 06
مناسبت 01: درگذشت “ابوسعید سنجری” ریاضی دان نامدار ایران(414 ق)
مناسبت 02: مرگ “گیخاتو” ایلخان مغول در ایران و آغاز حکومت “بایدوخان”(694 ق)
پس از ارغون خان مغول، برادرش گیخاتو که در زمان او، فرمانروای آسیای صغیر بود به پادشاهی رسید. گیخاتو به سبب آن که از مرض شفا یافته بود، فرمان آزاد کردن زندانیان را داد و از خزانه ی مملکت، آنچه را که دستش رسید در بین تهی دستان و درباریان تقسیم کرد. این حاتم بخشی های او، کشور را به کمبود درآمد و فقر اقتصادی دچار ساخت و در نتیجه، خزانه ی سلطنتی تهی گشت. وزیر گیخاتو که می دانست چینی ها از پول کاغذی استفاده می کنند، برای جبران کمبود مالی، چاپخانه ای تاسیس کرد و به رواج نوعی اسکناس که “چاو” خوانده می شد، اقدام نمود. هدف از چاپ پول کاغذی این بود که اسکناس در میان مردم رایج شود و طلا و نقره به خزانه باز گردد. اما مردم از قبول این اسکناسِ بدون پشتوانه خودداری کردند تا این که گیخاتو، چاو را ملغی کرد. دیری نگذشت که در جمادی الاولی سال 694 ق، امیران مغول طغیان کرده، گیخاتو را بکشتند و پسر عموی او، بایدو، را به پادشاهی نشاندند.
مناسبت 03: مرگ “ظهیر الدین بابرشاه” پادشاه سلسله ی گورکانیان هند(937 ق)
ظهیر الدین محمد بن میرزا عمر از نوادگان امیرتیمور گورکانی در سال 899 ق، پس از فوت پدر در 11 سالگی وارث حکومت فرغانه در ماوراءُ النَّهر گردید. وی در ابتدا، یازده سال با ملوک ازبک و تاتار جنگید و چون ضعف خود را احساس کرد، رو به کابل و قندهار آورد و پس از تصرف افغانستان، 22 سال در آن نواحی، فرمانروایی نمود. در سال 932 ق برای تسخیر هند راهی این کشور شد و با پیروزی وارد دهلی گردید. ظهیرالدین بابر از این زمان، سلسله ی گورکانیان هند معروف به دولت مغول را درهندوستان تاسیس کرد. این دولت تا سال 1264 ق به مدت 332 سال در هندوستان و اطراف فرمانروایی داشت. بابر در هندوستان و افغانستان، راه ها و کاروان سراهای فراوانی ایجاد نمود و به عمران و آبادانی کشور همت گماشت. مسجد معروف “بابری” در هند از بناهای دوران حکومت ظهیرالدین محمد بابر محسوب می شود. وی تا سال 937 ق به مدت پنج سال نیز در دهلی حکمرانی نمود و سرانجام در 49 سالگی درگذشت. ظهیرالدین بابر را حاکمی عالم و ادیب گفته اند و او کتابی درباره ی فتوحات و جهانداری و شرح حال خود نگاشته است. بابر در ابتدا در شهر جَمنه به خاک سپرده شد اما در سالیان بعد، استخوان های او را به کابل منتقل ساخته و آرامگاهی مُجَلّل در خارج از شهر برای او بنا کردند.
***
***
روز 07
مناسبت 01: تصرف سرزمین مازندران توسط سپاهیان “علاءالدین محمدتَکِشِ خوارزمشاه” (606 ق)
***
***
روز 08
مناسبت 01: درگذشت “حاجی کرباسی” عالم و فقیه برجسته(1262 ق)
حاج ابراهیم بن محمد حسن خراسانی کاخی معروف به حاجی کرباسی در سال 1180 ق در اصفهان به دنیا آمد و پس از فراگیری دروس مقدماتی، برای تکمیل تحصیلات به نجف اشرف رفت. فقه و اصول و دیگر علوم دینی را از علامه بَحرُالعُلوم و شیخ جعفر کاشِفُ الغطاء و دیگر بزرگان فرا گرفت. وی بسیار محتاط بود و تنها به اصرار میرزای قمی، رساله نوشت. اشاراتُ الاصول، شَوارَعُ، الهِدایه و مِنهاجُ الهِدایه از تالیفات او می باشند. حاجی کرباسی در سال 1262 ق در 82 سالگی در اصفهان وفات یافت و در مسجدی که در آن درس می گفت و به مسجد حکیم معروف است، به خاک سپرده شد.
مناسبت 02: رحلت آیت اللَّه “سیدمحمدباقر خوانساری” فقیه بزرگوار شیعه(1313 ق)
میرزا محمد باقر خوانساری از علمای بزرگ قرن چهاردهم هجری، فقیه، اصولی، محدث، رجالی، ادیب و محقق بوده است. وی ریاست علمی و مذهبی اصفهان را داشته و دارای تألیفات متعددی می باشد. روضاتُ الجنّات، اُرجوزَه و قُرةُالعین و … از جمله ی آن هاست.
مناسبت 03: درگذشت “شیخ محمد عبده” عالم و اندیشمند دینی و مبارز اسلام گرای مصری(1323 ق)
شیخ محمد بن عبده بن حسن خیراللَّه مصری، مفتی دیار مصر، معروف به عبده در اواسط قرن سیزدهم به دنیا آمد. وی که دارای هوشی سرشار بود، پس از تحصیل علوم اولیه، در دانشگاه الازهر، به شاگردی سیدجمال الدین اسدآبادی نشست و منطق و کلام و فلسفه را از او آموخت. شیخ محمد عبده، گوی سبقت را از دیگر شاگردان ربود و مورد توجه خاص سیدجمال الدین واقع گردید. بعدها به علت شرکت در جریانات سیاسی به سوریه تبعید شد و از آن جا به پاریس رفته و با سیدجمال الدین ملاقات نمود. از آن پس راهی مصر گردید و مفتی آن دیار شد. شیخ محمد عبده به همراه سیدجمال الدین اسدآبادی، عالم اسلام را محتاج پاره ای اصلاحات می دانست و در قطع دست استکبار انگلستان می کوشید. عبده مانند سید جمال در پی آن بود که ثابت کند اسلام توانایی دارد که به صورت یک مکتب و یک ایدئولوژی، راهنما و تکیه گاه اندیشه ی جامعه ی اسلامی قرار گیرد و آن ها را به عزت دنیایی و سعادت اخروی برساند. از اینرو، سعی داشت، فلسفه های احکام دنیایی و اجتماعی اسلام از قبیل نماز، روزه، حج، زکات و انفاق تبیین و استحکام اصول اخلاقی اسلام را روشن نماید. عبده با سید جمال در دو جهت اختلاف نظر داشت: یکی این که سید جمال، انقلابی فکر می کرد و عَبدُه، طرفدار اصلاح تدریجی بود. دیگر این که سید، مبارزه با استبداد و استعمار را در رأس برنامه های خود قرار داده بود و معتقد بود اول باید ریشه ی این اُمُ الفساد را کَند و دور انداخت ولی عبده، آموزش و تربیت دینی جامعه را مقدم بر آموزش و پرورش سیاسی می دانست. از این اندیشمند و مبارز مسلمان مصری آثاری به جای مانده است که اصلاحُ المَحاکمِ الشَّرعیة و تفسیر القرآن، از آن جمله اند.
***
***
روز 09
مناسبت 01: شهادت “شمس الدین محمد بن حامد مَکّی عاملی” معروف به “شهید اول”(786 ق)
ابوعبداللَّه شمس الدین محمد بن حامد بن احمد مَکّی عاملی، معروف به “شهید اول”، در سال 734 ق در یکی از روستاهای جبل عامل در لبنان به دنیا آمد. اجداد شمس الدین تا چندین پشت از علما و فقها بوده و فرزندان این خاندان از دانشمندان و اهل کمال و معرفت می باشند. شمس الدین در محضر عالمان بزرگواری همچون فخرالمحققین، سیدعمید الدین و سید ضیاءالدین به مدارج بالای علمی دست یافت و از آن پس به تدریس و تألیف مشغول شد. شهید اول از افراد زیادی اجازه ی روایت گرفته و خود نیز شاگردان متعددی را پرورش داده است. اختصارُ الجَعفر، الباقیاتُ الصّالحات، اللُّمْعَةُ الدَّمشقیَّه و المَزار و … از جمله تالیفات وی می باشند. سرانجام این عالم ربانی و نویسنده ی نامدار شیعه در 9 جمادی الاول 786 ق بر اثر پرونده سازی حسودان و پس از تحمل یک سال حبس به دار آویخته شد و به بدن مبارکش اهانت نموده و آن را سنگسار کردند.
مناسبت 02: وفات “ابن غازی” ادیب و مورخ(919 ق)
ابوعبداللَّه محمد بن احمد بن محمد بن محمد بن علی بن غازی عثمانی، معروف به ابن غازی، فقیهِ مالکی، مورخ، ادیب و ریاضی دان مسلمان قرن دهم هجری در سال 858 ق در شهر فاس واقع در مراکش امروزی به دنیا آمد. او در حدیث، علم رجال، شرح حال نگاری و گزارش جنگ ها نیز تسلط داشت و در علم قرائت، تفسیر، ادب، عروض و حساب، استاد بود. بسیاری از جویندگان دانش، از مناطق دور در مجلس درسش حاضر می شدند و از وی دانش می آموختند. ابن غازی دارای منطقی قوی، بیانی شیرین و روان، خُلقی نیکو و محضری پربار بود. وی نزد خواص و عوام، عزت و احترام داشت و سخنورترین فرد زمان خود به شمار می رفت. الفِهرَسَةُ المبارکه، کلیّات فقهیّه و … از تالیفات ابن غازی است.
مناسبت 03: تولد “صدرالدین شیرازی” متفکر بزرگ اسلامی معروف به ملاصدرا(980ق)
صدرالدین شیرازی مشهور به ملاصدرا و صدرالمتألهین در نهم جمادی الاول سال 980 ق در شیراز به دنیا آمد. سنگ بنای علمی و اخلاقی ملاصدرا در محضر درس شیخ بهایی بنا نهاده شد و سپس در جرگه ی درس حکیمِ الهی، میرداماد، کسب فیض کرد. وی پس از رسیدن به مقام والای علمی، بر مسندتدریس تکیه زد و به تدوین حکمت متعالیه پرداخت. ملاصدرا با ترکیب فلسفه ی مشّاء و اشراق، حکمت متعالیه را بنیان نهاد و تاثیری شگرف بر فلسفه ی اسلامی گذاشت به طوری که این تاثیر، بسیار وسیع و غیرقابل انکار است. صدرالمتألهین به عنوان بزرگ ترین فیلسوف اسلامی در حالی که در یک دست، قلمِ تفسیر سوره ی بقره و در دست دیگرش برگه های شرح کتاب الحُجّه ی اصول کافی بود، در سال 1050 ق در 70 سالگی در بصره دار فانی را وداع گفت و در همان شهر مدفون گشت.
مناسبت 04: برگزاری تظاهرات آزادی خواهی به رهبری حضرات آیات “طباطبایی” و “بهبهانی” (1321 ق)
مناسبت 05: رحلت “سیدابوتراب خوانساری” فقیه اصولی(1346 ق)
سیدابوتراب خوانساری در سال 1271 ق در خوانسار به دنیا آمد. تحصیلاتش را در اصفهان آغاز کرد و در نزد آیت اللَّه سیدحسین کوه کمره ای و میرزا محمدهاشم خوانساری و … کسب علم نمود. پس از فوت آیت اللَّه کوه کمره ای، سیدابوتراب به تدریس پرداخت و مرجع احکام و فتاوی شد. در محضر این عالم بزرگ شخصیت های بزرگواری همچون آیات عظام: سید محسن حکیم، سید محمد حجت کوه کمره ای، آقابزرگ تهرانی، میرزا ابوالحسن شعرانی و سید علی قاضی طباطبایی پرورش یافتند. از این عالم ربانی نزدیک به پنجاه کتاب و رساله بر جای مانده که سَبیلُ الرَّشاد فی شرح نِجاةُالعباد، البَیان فی تفسیر القرآن، اَصالةُالعَدَم و احکامُ الوَضعیّه از آن جمله اند. این فقیه بزرگوار، سرانجام در 75 سالگی در نجف اشرف وفات یافت و پس از تشییعی باشکوه، بر حَسَب وصیتش در وادی السلام نجف اشرف به خاک سپرده شد.
***
***
روز 10
مناسبت 01: کشته شدن “خسروپرویز” پادشاه مغرور سلسله ی ساسانیان(7 ق)
خسرو پرویز از سلاطین ساسانی است که در مدائن می زیست و از سال 590 میلادی – بیست سالگی حضرت محمد(ص) – به مدت 38 سال بر ایران حکومت کرد. وی در عصر پیامبر اسلام(ص) می زیسته و حضرت طی نامه ای، او را به اسلام دعوت نمود. این پادشاه مغرور نامه ی پیامبر اکرم(ص) را پاره کرد و به نماینده ی خود در یمن، دستور دستگیری پیامبر را داد. هنگامی که فیروز، نماینده خسرو پرویز به حضور پیامبر رسید گفت: خداوندگارم، خسرو، مرا فرموده که تو را به نزد او ببرم. حضرت فرمود: خدای من، مرا خبر داد که دیشب خدای تو به قتل رسیده است. پس از چندی خبر قتل خسرو پرویز و جانشینی پسرش، شیرویه، به مدینه رسید و فیروز و همه ی همراهانش به اسلام گرویدند.
مناسبت 02: درگذشت “ابوجعفر بن حبش” دانشمند نجوم و ریاضی(380 ق)
مناسبت 03: تصرف کشمیر توسط قوای “سلطان محمود غزنوی” در جریان حمله به هند(396 ق)
مناسبت 04: وفات “امام بیهقی” از مشاهیر محدثین و حافظ قرآن(458 ق)
ابوبکر فخرالزَّمان احمد بن حسن، معروف به امام بیهقی از مشاهیر محدثین، حافظ، زاهد و در علوم گوناگون دارای دستی توانا بود. به جهت تحصیل احادیث و سنن نبویّه به بلاد بسیاری سفر کرد. او را بر امام شافعیان به واسطه ی تألیفات خود حقّی روشن است. بیهقی در 458 قمری در نیشابور وفات یافت و جنازه اش را برای دفن به بیهق(نزدیک نیشابور) انتقال دادند. الاربعین، الاسماء و الصفات، الاعتقاد، البعث و النشور، از جمله آثار اوست.
مناسبت 05: درگذشت آیت اللَّه “حاج میرزا علی اکبر نوقانی” فقیه و مجتهد(1370 ق)
حاج میرزا علی نوقانی فقیه، متکلم و شاعر، متخلّص به فقیر، در سال 1300 ق در محله ی نوقان مشهد دیده به جهان گشود و تا 27 سالگی در محضر اساتیدی چون ادیب نیشابوری اول، حاج شیخ حسنعلی تهرانی و حاج سید عباس شاهرودی در حوزه ی علمیه ی مشهد به تحصیل علوم اسلامی پرداخت. سپس به نجف اشرف رفته و از محضر آخوند خراسانی، سیدمحمدکاظم یزدی و شریعت اصفهانی بهره جست و پس از اخذ اجازه اجتهاد به مشهد بازگشت. او خطیبی توانا و در مناظره، استادی زبردست بود و طبع شعر موزون داشت. میرزا علی اکبر نوقانی همچنین خطوط نسخ و نستعلیق را به خوبی می نوشت و در این فن، استاد بود. نوقانی سرانجام در اثر سکته ی قلبی در هفتاد سالگی در مشهد درگذشت و در حرم امام رضا(ع) دفن شد. سه مقاله ی نوقانی و تعلیقی بر شرح نهج البلاغه ی ابن ابی الحدید، از جمله آثار این عالم دینی می باشند.
***
***
روز 11
مناسبت 01: فتح شهر بغداد توسط معزالدوله آل بویه(334 ق)
در زمان آل بویه، بغداد، در دست غلامان ترک بود و آشفتگی اوضاع آن شهر به آل بویه فرصت داد که به بغداد حمله کند. بنابراین معزالدوله در سال 334 ق بغداد را محاصره کرد و به زودی بر آن شهر دست یافت و المستکفی باللَّه خلیفه ی عباسی را بر کنار کرد و پس از کور کردن وی، المطیع للَّه را به خلافت نشاند. از این پس احمد معزالدوله از طرف خلیفه به لقب امیرالامراء ملقب گردید.
مناسبت 02: درگذشت “علی بن عیسی رُمانی” از علمای معتزله(382 ق)
ابوالحسن علی بن عیسی بن علی رمانی، فقیه، ادیب، نحوی، معتزلی، در اصل از سامراء و متولد بغداد، نزد ابن اخشید، زجاج، ابوبکربن درید و ابوبکر بن سراج تلمّذ نمود. ابوالقاسم تنوخی و ابومحمد جوهری از شاگردان وی به حساب می آیند. حدود صد تألیف برای او شمرده اند. می توان وی را در ردیف ابوسعید سیرافی و ابوعلی فارسی دانست. از آثار اوست: اکوان المعلوم و المجهول، شرح سیبویه، الاشتقاق الصغیر.
مناسبت 03: تولد عالم شهیر و دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی(597 ق)
محمد ابوجعفر مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی معروف به محقق طوسی و استاد البشر در طوس زاده شد. پس از آن که عطش علمی وی در زادگاهش برطرف نگردید راهی نیشابور گردید و از اساتید آن سامان بهره گرفت. بعدها به ری، اصفهان و قم و سرانجام به عراق عزیمت نمود و خوشه چین معارف آنان گردید. محقق طوسی پس از حمله ی وحشیانه ی مغول به ایران، به دعوت یکی از حکام فرقه ی اسماعیلیه راهی قُهِستان شد و در مدت 26 سالی که در این قلعه ها به سر برد، کتاب های متعددی را به رشته ی تحریر درآورد. پس از حمله ی مغول، هلاکوخان وی را در شمار بزرگان خود قرار داد و خواجه با استفاده از این موقعیت از قتل عام مردم، علما و نیز ویران ساختن اماکن علمی و فرهنگی جلوگیری می نمود. خدمات گسترده ی خواجه بسیار وسیع و در سطوح مختلف انجام گرفته است. سرانجام این عالم نستوه در 18 ذی قعده 673 ق در بغداد وفات یافت و در جوار مرقد مطهر حضرت امام موسی کاظم(ع) در خاک آرمید.
مناسبت 04: شهادت فقیه شیعه “حسن بن محمد سکاکینی” به جرم شیعه بودن(744 ق)
حسن بن محمد بن ابوبکر بن ابوالقاسم دمشقی همدانی معروف به سکاکینی، از اکابر علمای امامیه در قرن هشتم هجری می باشد. سکاکینی در چندین علم متبحّر و استاد بود. موافق آنچه از ریاض العلماء نقل شده است. به واسطه تهمت و مفتریات مشهودی که به وی نسبت دادند، قاضی شرف الدین مالکی، به واجب القتل بودن او حکم داد. سرانجام وی را در سوق الخیل دمشق به شهادت رساندند.
***
***
روز 12
مناسبت 01: درگذشت “ابن عبدالسلام” فقیه، قاضی و خطیب مسلمان در قاهره(660 ق)
عزّالدین ابومحمد عبدالعزیز بن عبدالسلام معروف به شیخُ الاسلام و سلطانُ العلماء، از بزرگان علمای شافعی درقرن هفتم هجری است. فقه را از ابن عساکر و اصول را از سیف الدین آمِدی و … فرا گرفت و در اندک زمانی از علمای برجسته ی عصر خود شد. ابن عبدالسلام، بسیاری از سال های عمر خود را در دوران پرآشوب درگیری های داخلی ایّوبیان با یکدیگر و نیز رویارویی آنان با سپاهیان صلیبی سپری کرد. در چنین شرایطی، مداخله ی او در امور سیاسی و ترغیب زمامداران به ایستادگی در مقابل سپاهیان روم، موجب شهرت او گردید. ابن عبدالسلام در دمشق به تدریس اشتغال داشت. وی چندی بعد در مصر به کار قضاوت مشغول شد و تدریس را در آنجا نیز ادامه داد. ابن عبدالسلام بیش از بیست سال، مقام تدریس، فتوا، امامت و خطابتِ قاهره را برعهده داشت. در نشر علم و انجام وظایف امر به معروف و نهی از منکر اهتمام تمام به کار می برد و نفوذ زیادی داشت. الفَتاوی، الاشارَةُ الی الایجاز و … از جمله آثار اوست.
مناسبت 02: درگذشت “ابن طولون” فقیه، ادیب و مورخ دمشقی(953 ق)
ابن طولون دمشقی در سال 880 قمری در دمشق به دنیا آمد و در سراسر عمرش، بی وقفه به تحقیق، تدریس و تألیف پرداخت. وی در پایان تحصیلاتِ متداولِ عصر خویش به آموختن علم حدیث روی آورد. ابن طولون از معدود رجال اسلامی است که زندگی نامه ی خویش را به رشته ی تحریر درآورده است. او در کنار اشتغالات علمی، مدتی به کارهای اداری نیز پرداخت و از این راه، مدتی به قناعت روزگار می گذرانید. نوع کارهایی را که ابن طولون می پذیرفت، اموری بود که با کارهای علمی سنخیّت داشته است. وی در سال های پایانی عمر بیمار شد و به سبب دردمندی، نتوانست پیشنهاد منصب اِفتاءِ مذهبِ حنفی را که چند سِمتِ علمی و اداری دیگر نیز به همراه داشت، بپذیرد. شمار آثار این فقیه و ادیبِ دمشقی در تاریخ اسلام، کم نظیر و شگفت آور است. وی در زندگی نامه ی خویش 728 اثر را به ترتیب حروف الفبا بر شمرده است و به سبب تسلط بر بسیاری از علوم زمان در زمینه های تفسیر، علوم قرآنی، حدیث، فقه، رجال، نحو، طب و عرفان و … تالیفاتی دارد. التَّمَتُّع بالاَقران، الدُّرَرُ الفاخِرَه و السَّفینةُ الطولونیّه، از جمله آثار ابن طولونِ دمشقی است.
مناسبت 03: تولد “میرزا محمدتقی مامقانی تبریزی” عالم و ادیب معروف به “حجت الاسلام” (1247 ق)
میرزامحمد تقی بن ملامحمد مامقانی مشهور به حجت الاسلام از علما و دانشمندان اوایل قرن چهاردهم هجری در آذربایجان است. در 22 سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف اشرف رفت و سپس به تبریز بازگشت. وی شاگردانی تربیت کرد و کتاب هایی نگاشت. آتشکده، الفیّه، مَفاتیحُ الغَیب و … از جمله آثار اوست. حجت الاسلام تبریزی در نجف اشرف مدفون است.
***
***
روز 13
مناسبت 01: شهادت حضرت فاطمه ی زهرا(س) “به روایت 75 روز” (11ق)
روز شهادت حضرت فاطمه ی زهرا(س) مورد اختلاف مورخین است و یکی از این موارد، سیزدهم جمادی الثانی می باشد. فاطمه(س) پس از پدر بزرگوار خود، روز به روز بدنش رو به ضعف و سستی می گرایید. پیوسته سوخته دل و اشک ریزان بود و در فراق پدر می گریست. پس از به خلافت نشستن ابوبکر، خواستند تا از امام علی(ع) برای ابوبکر بیعت بگیرند که در این مسیر حضرت زهرا(س) مخالفت کرده و به آتش کشیده شدن در خانه ی آن حضرت و وقایع بعدی انجامید. حضرت زهرا(س) پس از رحلت رسول خدا(ص) از مردم آزار بسیار دید. به خانه اش هجوم برده و کودکش را سقط کردند. در اثر ضرباتی که به آن حضرت وارد شد، حضرت زهرا(س) این نور چشم پیامبر و پاره ی تن رسول خدا، پس از تحمل روزها بیماری، به پدر بزرگوار خود، ملحق گشت. به وصیت آن حضرت، محل دفن وی مخفی می باشد. گرچه اقوالی در این باره است، از جمله این که شیخ صدوق مرقد مُنوّر آن بانو را خانه ی آن حضرت می داند که اکنون جزء مسجد می باشد. این قول را دیگران نیز تایید کرده اند.
مناسبت 02: کشته شدن “ابراهیم بن مالک اشتر” در نبرد با خاندان اُمَوی(71 ق)
ابراهیم فرزند مالک اشتر نَخَعی، هنگام قیام مختار بن ابوعبیده ی ثقَفی برای خونخواهی امام حسین(ع) با او بود و در سال 67 ق به سرداری لشکر منصوب گردید. ابراهیم از طرف مختار، مأمور تصرف موصل شد و سپاه شام را که از طرف خلیفه ی اموی آمده بودند شکست داد. او عبیداللَّه بن زیاد، حاکم کوفه در زمان واقعه ی کربلا را به قتل رساند و تعدادی از کُشَندگان امام حسین(ع) و یاران او را از دَمِ تیغ گذراند. ابراهیم بن مالک با دستگیری و قتل مختار توسط مُصعَب بن زُبَیر، به مُصعَب پیوست و به دولت ابن زُبَیر خدمت کرد. سرانجام، هنگامی که عبدالملک بن مروان، خلیفه ی اموی، لشکری برای نبرد با سپاه ابن زبیر به عراق فرستاد، ابراهیم بن مالک در این جنگ کشته شد.
مناسبت 03: تولد “میرزا فضل علی ایروانی” متخلص به “صفا” عالم و ادیب مسلمان(1278 ق)
میرزا فضل علی ایروانی، تفسیر، کلام و ریاضیات را در تبریز فرا گرفت و سپس به حوزه ی علمیه ی نجف اشرف رفت. او پس از طی مراحل عالی در نجف به درجه ی اجتهاد نایل آمد. صفا، در زمان انقلاب مشروطه در ایران، به آزادی خواهان پیوست و در این راه، مورد آزار و شکنجه ی حُکّام وقت قرار گرفت. ایروانی، علاوه بر دارا بودن مراتب علمی، در سرودن شعر نیز ذوق و قریحه ای کم نظیر داشت و اشعاری از وی به دو زبان فارسی و عربی، موجود است. کتب حَدائِقُ العارفین، سَفرنامه ی اروپا، کلید دانش و مِصباحُ الهُدی از آثار میرزا فضل علی ایروانی به شمار می روند.
مناسبت 04: درگذشت آیت اللَّه “میرزا مسیح خوانساری” (1377 ق)
***
***
روز 14
مناسبت 01: درگذشت “ابوسعید عبیداللَّه بن جبراییل” پزشک نامدار و داروساز شهیر(453 ق)
مناسبت 02: رحلت “حاج ملااسماعیل سبزواری” محدث و واعظ شهیر در تهران(1312 ق)
حاج ملااسماعیل سبزواری، فراگیری حکمت و فلسفه را نزد حاج ملاهادی سبزواری، فیلسوف مشهور شرق آموخت. او برای تکمیل تحصیلاتِ علوم دینی به حوزه ی علمیه ی نجف رفت و پس از کسب درجه ی اجتهاد به تهران بازگشت. ملااسماعیل مردی بسیار مُتَتِبِّع بود و حافظه ای نیرومند داشت. وی در رشته ی موعظه استادی مُسلَّم به شمار می رفت و دارای تألیفاتی می باشد. مجمعُ النّورَین و نوادِرُ الاثار از جمله تالیفات این محقق گرانقدر به شمار می روند.
مناسبت 03: وفات “میرزا عبدالغفّار تهرانی” ریاضی دان ایرانی(1326 ق)
میرزا عبدالغفار تهرانی ملقب به نجم الدوله، از همان ابتدای تحصیل، استعداد و علاقه ای عمیق به ریاضیات داشت. او این علم را در مدارس مشهور آن زمان همچون دارالفنون فرا گرفت و به تحقیق و مطالعه در زمینه ی ریاضیات پرداخت. نَجمُ الدوله، سال ها معلم ریاضی در مدرسه ی دارالفنونِ تهران بود. از این ریاضی دانِ ایرانی، تالیفاتی هم چون بدایةُ الحساب و اصول هندسه به یادگار مانده است.
مناسبت 04: ورود نیروهای روسی به ایران و اشغال اصفهان در جریان جنگ جهانی اول(1334 ق)
***
***
روز 15
مناسبت 01: ولادت “امام زین العابدین” (ع) “به روایتی” (38 ق)
بنا به قولی، امام چهارم حضرت علی بن الحسین، ملقب به زین العابدین(ع) از اهل بیت رسول خدا(ص) در شهر مدینه، قدم به عرصه ی گیتی نهاد. آن حضرت، فرزند سروَرِ شهیدان، حضرت حسین بن علی(ع) و بی بی شهربانو بود و در علم، تواضع، مهربانی و مردم داری، از سرآمدان روزگار خود به شمار می رفت. از ویژگی های امام زین العابدین(ع)، عبادت و شب زنده داری بسیار بود. آن حضرت به خاطر سجده های طولانی به درگاه خداوند، به سجّاد یعنی بسیار سجده کننده و نیز زین العابدین یعنی زینت عبادت کنندگان لقب یافت.
مناسبت 02: تولد “میرزا محمد حسن شیرازی” مرجع عالی قدر و استکبارستیز شیعه (1230 ق)
ابومحمد، محمد حسن بن محمود بن اسماعیل حسینی شیرازی معروف به میرزای مجدد، معزّالدین و میرزای بزرگ شیرازی، مرجع تقلید شیعیان زمان خود و فقیه امامی بود که در 15 جمادی الاولی سال 1230 ق در شیراز متولد گردید. وی قبل از 20 سالگی، صاحب اجازه از سیدمحقق میرسید حسن بیدآبادی شد و در اصفهان به تحصیل پرداخت. از جمله استادان وی صاحب جواهر و صاحب انوارُ الفِقاهَه، محمد ابراهیم کلباسی، محمدتقی اصفهانی و علی تُستَری بودند. میرزای شیرازی پس از شیخ مرتضی انصاری، مرجع عالم اسلام گردید و در حدود سی سال این سمت را به عهده داشت. شاگردان زیادی در مکتب میرزا کسب علم کرده اند که از آن میان حضرات آیات عظام: علامه سیدمحمد کاظم یزدی، آخوند خراسانی، شیخ فضل اللّه نوری، میرزا حسین نوری، سیدحسین صدر، ابراهیم دامغانی، سید اسماعیل شیرازی و شریف جواهری را می توان نام برد. از کارهای بزرگ میرزای شیرازی، صدور فتوای تاریخی تحریم تنباکو در زمان ناصرالدین شاه قاجار به عنوان اولین مقاومت منفی مردمی در ایران علیه بیگانگان بود که باموفقیت انجام شده است. از آثار این مرجع بزرگ: کتابٌ فی الطَّهارَه، نِجاةُ العِباد، رسالةٌ فی الرَّضاع و رسالَةٌ فی المُشْتَق می باشد. میرزا در سال 1312 ق در 82 سالگی در سامرا فوت نمود و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
مناسبت 03: انتشار اولین شماره از روزنامه ی “عروةالوثقی” در پاریس(1301 ق)
سیدجمال الدین اسدآبادی، روحانی مبارز و دانشمند بزرگ مسلمان به منظور تحقق آرمان خود، مبنی بر اتحاد ملل اسلامی، انجمنی به نام “عروةالوثقی” دایر کرد و پس از مدتی، روزنامه ای نیز به همین نام در پاریس منتشر ساخت. سیدجمال الدین با همکاری شیخ محمد عبده، با درج مقالات اسلامی و نیز مصاحبه با دانشمندان و سیاست مداران، نظر مسلمانان را به اندیشه های خود و شعار اتحاد ملل اسلامی جلب کرد. سرانجام این روزنامه، در اثر فشارهای سیاسیِ برخی از دولت های آن زمان، در ماه ذیحجه ی همان سال(1301) پس از چند ماه انتشار در اروپا، هند، مصر، ایران و چندین کشور عربی توقیف شد.
مناسبت 04: رحلت عالم ربانی آیت اللَّه “سیدمحمد حسینی” معروف به “آقانجفی همدانی” مؤلف تفسیر “انوار درخشان” (1417 ق)
***
***
روز 16
مناسبت 01: وفات “ابوحنیفه ی دینوری” ادیب، منجم و ریاضی دان(281 ق)
ابوحنیفه، احمد بن داود دینوری از فلاسفه و حکما و ریاضی دانان قدیمی مسلمان می باشد که در نحو، لغت، منطق، نجوم، هیئت، حساب، هندسه، تاریخ و … یگانه ی زمان بود. علاوه بر این، وی از علوم دینی و فلسفی نیز آگاهی زیادی داشت و در بلاغت کم نظیر بود. ابوحنیفه دینوری رصدخانه ای در اصفهان تاسیس کرد و زیجی نیز تالیف نمود الاَخبارُ الطِّوال، الفَصاحَه، الشّعرُ و الشُّعَراء و البُلدان از جمله آثار اوست.
مناسبت 02: درگذشت “علی عمادالدوله دیلمی” از موسسین آل بویه(338 ق)
علی بن بویه دیلمی ملَقَّب به عمادالدوله، به همراه دو برادر کوچک تر خود، رکن الدین حَسن و مُعزُّالدوله احمد، در ابتدای قیامِ داعیان علوی در گیلان و طبرستان به خدمت ماکان دیلمی و سپس مرداویچ بن زیار پیوستند. علی از طرف مرداویچ فرماندار کرج شد ولی در سالیان بعد با مرداویچ اختلافاتی پیدا کرد که منجر به جنگ بین دو طرف شد. با مرگ مرداویچ در سال 323، عمادالدوله کرمان را فتح کرد و بدین ترتیب با تسخیر فارس و کرمان و نواحی اطراف، دولت عباسی، کلیّه ی متصرفات خود را در ایران از دست داد. در سال 329، عمادالدوله در حین قلع و قمع مخالفان خود، تا طبرستان پیش رفت و بعدها موفق به تسخیر خوزستان نیز شد. علی عمادالدوله در سال 337 به سختی مریض شد و کارها را به برادر زاده اش فناخسرو ملقّب به عضدالدوله واگذاشت و خود در سال 338 ق درگذشت. عمادالدوله در تمام مدت امارت خود با مردم با مهربانی رفتار کرد و بساط عدل و انصاف را در سراسر قلمرو خویش گستراند.
***
***
روز 17
مناسبت 01: درگذشت “ثَعْلَب” نحوی و لغت شناس شهیر عرب(291 ق)
ابوالعباس احمد بن یحیی معروف به ثَعلَب، نحوی و لغوی، ادیبی پرهیزکار و از مشاهیر اهل لغت می باشد. وی در پایان تحصیلات متداولِ عصرِ خود، با جدیّت بسیار به تحصیل ادبیات عرب اهتمام ورزید و پس از سال ها مطالعه ی پی گیر، در این رشته، به مقامی شامخ دست یافت. اَخْفَشِ اَصغر، مُطَرَّز و ابنُ الحائِک از شاگردان برجسته ی ثَعلَب می باشند. او دارای حافظه ای قوی و معلومات بسیار بوده است. ثعلب دارای تالیفات فراوانی از جمله: الفَصیح، اِعرابُ القرآن، اَمالی و الْاَلفاظ می باشد.
مناسبت 02: تولد “ابوحامد امام محمد غزالی”، دانشمند شهیر و فیلسوف نامی ایران(450 ق)
ابوحامد امام محمد غزالی، در سال 450 هجری قمری در طوس به دنیا آمد. در مدت کمی بر اثر ذکاوت فطری، مقدمات را فرا گرفت و سپس عازم نیشابور شد و در حوزه ی درس امام الحَرَمین جُوِینی مراتب کمال را پیمود. ابوحامد در سال 480 ق و در 30 سالگی به مدرسه ی نظامیه ی بغداد که از پر اهمیت ترین حوزه های درسی آن زمان بود، رفت و به صدها تن از افاضل درس گفت. پس از مدتی که آوازه اش همه جا را فرا گرفته بود، بر اثر تحول عظیم روحی درس و بحث و مقام را رها کرد و عُزلت گزید و پس از مدتی از بغداد هجرت کرد. امام محمد غَزّالی سپس راهی حجاز، شام و بیت المقدس گردید و دیگر به بغداد نرفت. وی سرانجام به طوس رفت و در آن جا به تدریس پرداخت و طریقت صوفیه را برگزید. امام محمد غزالی دارای تالیفات فراوانی می باشد از جمله: احیاءُ علوم الدین، کیمیای سعادت، تفسیرُ القرآن، الاقتِصاد و المُسْتَصْغی. غزالی سرانجام در سال 505 ق در 55 سالگی در طوس درگذشت.
مناسبت 03: تولد “سیدمحمدعلی شاه عبدالعظیمی” فقیه، نویسنده و عالم مسلمان(1258 ق)
سیدمحمدعلی شاه عبدالعظیمی معروف به هدایت حسینی برای تحصیل به نجف رفت و در پی سال ها تحقیق و مطالعه در محضرِ شیخ مرتضی انصاری، به مقام والای علمی و اجتهاد دست یافت. هدایت حسینی که در علوم حدیث و رجال از دانش بسیاری بهره مند بود، تالیفاتی دارد که از آن میان می توان به کتاب “وسیلة الرضوان” اشاره کرد. شاه عبدالعظیمی در سال 1343 ق در 85 سالگی در نجف اشرف، بدرود حیات گفت.
***
***
روز 18
مناسبت 01: وفات “احمد عبد ربّه” شاعر و نویسنده ی عرب(328 ق)
احمد بن محمد بن عَبد رَبِّه اَندلُسی قُرطُبی، از مشاهیر علما و ادبا و محدثین و شعرای زمان خود بود. وی قصص و حکایات بسیاری را به نظم درآورد. اثر مشهور این شاعر و نویسنده ی عرب، عَقدُالفَرید نام دارد که درباره ی تاریخ، شعر، عروض و لغت نگاشته شده است. از ابن عبد ربِّه، اشعار بسیار نغز و شیوایی نیز باقی مانده که وی در آن ها، روح شرقی خود را به خوبی آشکار کرده است. وی در هشتاد و دو سالگی به علت فلج چندین ساله، در اندلس وفات یافت.
مناسبت 02: درگذشت “ابوالعباس احمد بن علی نجاشی” عالم شهیر شیعه در قرن پنجم(450 ق)
ابوالعباس احمد بن علی بن احمد معروف به ابنِ الکوفی، نجاشی و شیخ نجاشی در سال 372 ق در کوفه به دنیا آمد. وی از شاگردان معروف سید مرتضی علم الهدی بود که از شیخ مفید، تَلعَکْبَری و دیگر بزرگان نقل روایت نموده است. نجاشی در علم رجال یگانه ی زمان و در علم حدیث کم نظیر بود. به جهت تخصّص ابن الکوفی در این علوم و کثرت احاطه ی وی در علم تاریخ و انساب و سِیَر، مورد اعتماد علمای بزرگ دیگر می باشد. رِجال نجاشی، اخبار بنی سُنَن و فَضل الکوفه از کتب این عالم بزرگ مسلمان هستند.
مناسبت 03: رحلت علامه “سیدمحمد مولانا” عالم و مؤلف(1363 ق)
حاج سید محمد مولانا از علمای تبریز، در ابتدا، مقدمات و ادبیات متداول را در تبریز خواند و در 19 سالگی راهی عتبات گردید. در نجف به درس شیخ الشریعه ی اصفهانی، فاضل شربیانی و دیگر بزرگان راه یافت و به درجه ی اجتهاد رسید. در 1321 ق به تبریز برگشت و به تدریس و تالیف پرداخت. مِصباحُ الوَسایل فی شرحِ الرَّسایِل و حاشیه ی فُصول از کتب اوست.
***
***
روز 19
مناسبت 01: تولد “اُلغ بیگ” فرمانروای دانشمند تیموریان و منجم ایرانی(796 ق)
(اُلغ بیگ) دانشمند و منجم ایرانی در دربار جدش “امیر تیمور گورکانی” تربیت شد و از سال 812 قمری فرمانروای ماورالنهر گردید. اُلغ بیگ بر خلاف پدربزرگش، تیمور، علاقه ای به کشور گشایی نداشت و بیشتر به سبب علاقه به علوم به ویژه علم نجوم شهرت یافت. در سال 842 قمری در سمرقند مدرسه ای بنا کرد که مهم ترین موضوع درسی آن نجوم بود. اقدام مهم دیگر وی ایجاد رصدخانه ی 3 طبقه ای در سال 828 قمری بود. از ابزارهای اصلی این بنا “ثلث فخری” بود که برای رصد کردن خورشید، ماه و سیارات ساخته شده بود. الغ بیگ با استفاده از این وسیله، حرکات سالانه ی 5 سیاره ی زحل، مشتری، مریخ، زُهره و عطارد را بیان کرد که با نتایج امروزی فقط حدود 2 تا 5 ثانیه اختلاف دارد. او نتایج فعالیت های علمی خود را در کتابی به نام “زیج الغ بیگی” یا “زیج گورکانی” جمع آوری کرده است که در اصل به زبان فارسی نوشته شده و شامل بخش نظری و بخشی درباره ی جداول محاسبه ی تقویم، جداول مثلثاتی و اوضاع ستارگان است. این پادشاه، ایام حیات را به مطالعه و خدمت به علوم و فنون به سر برد. محضَرَش همیشه مجمَع اُدَبا و محفِل علما و دانشمندان عصر بود و او بعضی افرادِ مُستعِد را برای تحقیقات فنی، تا چین نیز اعزام نمود. اُلغ بیگ سرانجام در رمضان سال 853 قمری در 57 سالگی در نزدیکی سمرقند در جنگ با پسر خود که داعیه ی حکومت داشت، کشته شد.
مناسبت 02: درگذشت “جلال الدین سیوطی”، فقیه، محدث و لغت شناس بزرگ عرب(911 ق)
عبدالرحمان بن ابی بکر بن محمد، معروف به سیوطی در 849 ق در قاهره به دنیا آمد. در 8 سالگی قرآن را حفظ کرد و در درس ابوالعباس شَمَنی و محیی الدین کافیجی و دیگر بزرگان حاضر شد. وی در تمام فنون رایج به ویژه فقه، هیئت، حدیث، تفسیر، معانی، بیان، بدیع، نحو و لغت متبحر بوده و بر همه ی هم دوره های خود، برتری یافت. تالیفات سیوطی را تا سیصد و حتی پانصد کتاب ذکر کرده اند که تعداد زیادی از آن ها جزوه می باشند. آدابُ السّلوک، اُصول النحو، شرح الفیه ی ابن مالک و و نیز شرح ابن عقیل از کتب اوست. وی در هر یک از زمینه های ادبیات، تاریخ، رجال، تراجمِ احوال و علوم دیگر، تالیفات جامع و نافع دارد.
مناسبت 03: تولد آیت اللَّه “شیخ محمدقاسم اردوبادی” عالم و ادیب ایرانی در تبریز(1274 ق)
آیت اللَّه شیخ محمدقاسم اردوبادی، پس از اتمام تحصیلات متوسطه، به نجف رفت و نزد علمای مشهور زمان، دانش آموخت. این عالم بزرگ پس از اخذ درجه ی اجتهاد، به زادگاهش تبریز بازگشت و در این شهر، علاوه بر تدریس، کتب متعددی را نیز به رشته ی تحریر درآورد. آیت اللَّه اردوبادی در سال 1333 ق در 59 سالگی درگذشت.
***
***
روز 20
مناسبت 01: تولد فقیه بزرگ و عالم شیعه “فخرالمحققین حلی” فرزند دانشمندِ علامه ی حلی(682 ق)
محمد بن حسن بن یوسف معروف به فخرالمحققین فرزند علامه ی حلی، ملقب به فخر الاسلام، فخرالدین و رأس المدقّقین از اعاظم و بزرگان شیعه و دارای جلالت علمی بسیاری بود. وی در نوجوانی به اجتهاد دست یافت. فخر المحققین مورد تایید و توجه خاص پدر بزرگوار خود علامه ی حلی بود تا آن جا که علامه، اتمام مصنفات خود را پس از مرگ به فخر سپرد. ایضاحُ الفَوائد، تَحصیل النّجاة و مَنبَع الاسرار از جمله آثار اوست.
مناسبت 02: درگذشت “ابوعبداللَّه محمد بن عبدری فاسی” مشهور به “ابن حاج” درقاهره(737 ق)
ابن حاج، در ابتدا در نزد علمای فاس در مراکش امروزی دانش آموخت. آن گاه به قاهره رفت و تاپایان عمر در این شهر اقامت گزید. ابن حاج سپس به تعلیم و تربیت دانش پژوهان پرداخت و افراد زیادی ازمحضر او بهره مند شدند. از ابن حاج آثار بسیاری به جای مانده است که مهم ترین آن ها، المَدخل نام دارد. او در این کتاب، مسایل اخلاقی، فقهی، اجتماعی و اقتصادی را مورد بررسی قرار داده است.
مناسبت 03: رحلت فقیه جلیل “سیدالعلماء” عالم شیعی هندوستان(1307 ق)
سیدابراهیم بن سیدمحمد تقی نقوی نصیرآبادی از علما و فقهای امامیه ی قرن چهاردهم هجری، معروف به سیدالعلما و از شاگردان میرزای شیرازی، شیخ محمد طه نجف، میرزا محمد حسین شهرستانی، میرزا حبیب اللَّه رشتی و شیخ زین العابدین بوده است. وی در سن جوانی به مقام استنباط احکام شرعیه و مرجعیت شیعیان هندوستان نائل گردید. سید العُلماء با کمال شهامت در مقابل علمای درباری به جهت الغای شهادتِ ولایت در اذان ایستاد و از تهدید مرگ نیز نهراسید. از آثار این عالم برجسته ی شیعی می توان به کتاب های تکلِمه ی یَنابیعُ الانوار و الشَّمعَةُ فی احکامِ الجُمعَه اشاره کرد. سیدالعُلماء در سال 1307 ق در سن 48 سالگی دار فانی را وداع گفت و به اجداد طاهرینش پیوست.
مناسبت 04: وفات “آیت اللَّه فاضل نوری” از علمای اصفهان(1343 ق)
حاج میرزا بهاءالدین معروف به فاضل نوری از بزرگان و علمای اصفهان بود. وی در اخلاق فاضله مقام والایی داشت و تمامی اوقات شریف او در تصفیه ی باطن و تهذیب اخلاق صرف شد. در فنون شعر نیز ماهر بود و به “فاضل” تخلّص می نمود. اشعار وی توسط یکی از فرزندانش به نام نصیرالدین نوری معروف به خواجَوی، مدون و آماده ی چاپ گردید. پدر فاضل نوری، “میرزا جواد نوری” نیز در عصر خود ریاست مذهبی اصفهان را به عهده داشت و صاحب کرامت بود. جد وی ملامحمدعلی نوری هم چنین از بزرگان علم و جامع معقول و منقول به شمار می رفت. فاضل نوری در بیستم جمادی الاولی 1343 ق در اصفهان وفات یافت و در تکیه ی بابارکن الدین در قبرستان تخت فولاد اصفهان، در جوار مزار پدر بزرگوار خود به خاک سپرده شد.
***
***
روز 21
مناسبت 01: تولد “ابوجعفر احمدبن ابراهیم قیروانی” معروف به “ابن جزّار” جغرافی دان، طبیب و فیلسوف مسلمان مغرب زمین(320 ق)
احمد بن ابراهیم بن ابی خالد، معروف به ابن جزار از مشاهیر اطبای اسلامی قرن چهارم هجری می باشد. وی برای رعایت شرافت مقام علم، به خانه ی کسی از ملوک و حکام نمی رفت و بیماران را تنها در خانه ی خود معاینه می نمود. ابن جَزّار بیش از هشتاد سال به قناعت و گوشه گیری زندگی کرد و بر خلاف دیگر پزشکان مغرب، از نزدیک شدن به سلاطین خودداری می کرد. مشهورترین کتاب وی، زادُالمُسافر در طب است که به چند زبان نیز ترجمه شده است. همچنین کتب الاعتماد، طِبُّ الفقرا و نیز کتاب اخبارُ الدّولَه در ظهور حضرت مهدی(عج) به مغرب از آثار ابن جزّار می باشند. مرگ این طبیب مسلمان، در اوایل قرن پنجم هجری روی داد.
***
***
روز 22
مناسبت 01: درگذشت “عبداللَّه بن علی اندلسی لَخْمی” مورخ و محدث مشهور قرن ششم(542ق)
عبداللَّه بن علی بن عبداللَّه بن خَلَف لَخمی معروف به رشاطی در سال 465ق در اندلس واقع در اسپانیای امروزی به دنیا آمد. وی در علم حدیث و تاریخِ استاد بود و دارای تألیفاتی می باشد. الاَعلامُ بِما فی المؤتَلِفِ و المُختَلِفِ الدّلر قُطنی مِن الابهام از جحمله آثار اوست. عبداللَّه رشاطی در سال 542 ق در 77 سالگی درگذشت. بعضی، مرگ او را به دست دشمنانش نوشته اند.
***
***
روز 23
مناسبت 01: درگذشت “شاه عباس صفوی” در بهشهرِ مازندران(1038 ق)
دوره ی حکومت شاه عباس، پادشاه معروفِ صفویه، به دلیل وجود دانشمندان، علما و هنرمندان برجسته، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنای مسجد امام و میدان نقش جهان، ایجاد تونِلی در کوهرنگِ اصفهان برای انتقال آب کارون به زاینده رود، تأسیس مرکز تجارت ابریشم، احداث راه کاروان های تجارت ابریشم از طریق اصفهان و نیز ساخت کاروانسراهای فراوان و ایجاد واحد پول جدید در سراسر کشور از جمله اقدامات شاه عباس صفوی به شمار می روند. با وجود همه ی این کارها، او پادشاهی قسّی القلب و سنگدل بود و کشتارهای فراوانی کرد. شاه عباس صفوی سرانجام پس از 42 سال سلطنت، در 59 سالگی درگذشت و در قم به خاک سپرده شد.
مناسبت 02: به توپ بستن مجلس به فرمان محمدعلی شاه و آغاز دوره ی استبداد صغیر(1326 ق)
محمد علی شاه از آغاز، مصمم به برانداختن مشروطیت بود. وی سوء قصد علیه خود را بهانه ای برای حمله به آزادی خواهان قرار داد و به دستور او، نیروهای دولتی به سوی مجلس روان شده و راه هایی که به مجلس منتهی می شد، بستند. آزادی خواهان در سنگرهای خود آماده باش بودند. چون خبر به آیت اللَّه بهبهانی و طباطبایی رسید، به سرعت خود را به مجلس رسانیدند تا شاید از وقوع حادثه جلوگیری کنند. ناگهان کُلُنل لیاخوف روسی، فرمانده قشون محمدعلی شاه، فرمان داد توپ ها از هر سو به سمت مجلس به شلیک بپردازند. جنگ سختی در گرفت و عده ی زیادی کشته شدند. پس از آن، شاه، دستور تبعید آیت اللَّه بهبهانی و حصرِ آیت اللَّه طباطبایی و نیز قتل عده ای از آزادی خواهان را صادر کرد. بدین ترتیب، مشروطه ی اول ایران پس از دو سال از میان رفت و دوره ی استبداد صغیر آغاز گشت.
مناسبت 03: قتل “میرزا جهانگیر خان شیرازی” به دستور محمدعلی شاه قاجار(1326 ق)
میرزا جهانگیر خان شیرازی در سال 1292 ق در شیراز به دنیا آمد. در 1311 ق در مدرسه ی دارالفنون در تهران به تحصیل علوم و فنون جدید پرداخت و یکی از دانشمندان زمان گردید. در این هنگام بود که نهضت آزادی خواهی آغاز شده و او با حضور در جلسات و مجامع مخفیِ این نهضت، با بزرگان سیاسی ایران آشنا گشت. وی در اوایل سلطنت محمدعلی شاه قاجار، روزنامه ی صور اسرافیل را راه اندازی کرد و از مشروطه دفاع نمود. سرانجام پس از اشغال مجلس توسط قوای روس، به دستور محمدعلی شاه، جهانگیر خان به وسیله ی قزاقان دستگیر و به باغشاه منتقل شد. در باغشاه او را به همراه ملک المتکلمین به طرزی فجیع به قتل رساندند.
مناسبت 04: قتل “ملک المتکلمین” دانشمند و روشنفکر مشروطه خواه به فرمان شاه قاجار(1326ق)
حاج میرزا نصراللَّه مَلِکُ المُتِکَلِّمین در رجب سال 1277 ق در اصفهان به دنیا آمد. در 22 سالگی به مکه رفت و در بازگشت، به هندوستان عزیمت نمود. در هندوستان کتابی به نام “مِنَ الخَلقِ اِلی الحَق” برای بیدار ساختن مسلمانان تصنیف کرد. پس از انتشار این کتاب، انگلیسی ها او را از هندوستان اخراج نمودند. از آن پس به ایران آمد و در نهضت مشروطه با خطابه های خود به آگاهی بخشی مردم پرداخت. ملک المتکلمین که از خطبا و وعاظ مشهور دوره ی انقلاب مشروطیت به شمار می رود، در همان روزی که مجلس شورای ملی، به فرمان محمدعلی شاه قاجار به توپ بسته شد، دستگیر و به دستور شاه، به قتل رسید.
مناسبت 05: درگذشت آیت اللَّه “سیدمحمد حجت کوه کمره ای” عالم وفقیه ربانی(1373 ق)
آیت اللَّه سیدمحمد حجت کوه کمره ای در سال 1310 ق درتبریز به دنیا آمد. پس از فراگیری دروس مقدماتی در زادگاه خود، رهسپار نجف اشرف گردید و از محضر حضرات آیات: سیدمحمد کاظم یزدی، سید ابوتراب خوانساری، شریعت اصفهانی، میرزای نایینی، سیدمحمد فیروزآبادی و آقا ضیاءعراقی بهره جست و در اندک مدتی به درجه ی عالی اجتهاد نایل گردید. ایشان درسال 1349 ق رسماً در قم رحل اقامت افکند و ضمن حضور در درس آیت اللَّه شیخ عبدالکریم حائری، خود به تدریس فقه و اصول پرداخت. پس از درگذشت آیت اللَّه شیخ عبدالکریم حائری، آیت اللَّه حجت کوه کمره ای به همراه حضراتِ آیاتِ عظام: سیدمحمدتقی خوانساری و سید صدرالدین صدر به ریاست امور حوزه ی دینی دست یافت و هر سه بزرگوار، به عنوان مراجع ثلاث یا سه گانه شهرت یافتند. مدرسه ی مشهور حجتیه از آثار ماندگار این عالم ربانی است. سرانجام، آیت اللَّه حجت کوه کمره ای، در 62 سالگی رحلت نمود و بنا به وصیت ایشان، در مدرسه حجتیه ی قم مدفون گردید.
***
***
روز 24
مناسبت 01: درگذشت عالم بزرگ “محقق زاهد” (1375ق)
مناسبت 02: شهادت عالم مجاهد آیت اللَّه “سید محمد باقر صدر” توسط دژخیمان بعث عراق(1400ق)
آیت اللَّه سیدمحمدباقر صدر در 25 ذیقعده ی سال 1353 ق در شهر کاظمین در خانواده ای عالم پرور به دنیا آمد. وی در کودکی پدر را از دست داد و از آن پس تحت تکفّل برادر بزرگش، سید اسماعیل، قرار گرفت. شهید صدر در 12 سالگی راهی نجف اشرف گردید و پس از چند سال، دوره ی عالی فقه و اصول را در نزد حضرات آیات سید ابوالقاسم خویی و دایی خود شیخ محمدرضا آل یاسین گذراند. این عالم بزرگوار در جوانی به اجتهاد دست یافت و از 25 سالگی تدریس خارج اصول و سپس خارج فقه را آغاز کرد. آیت اللَّه صدر در طول نزدیک به 30 سال تدریس، شاگردان مستعدّی تربیت کرد که حضرات آیات سیدمحمد باقر حکیم، سیدمحمود هاشمی شاهرودی، سیدکاظم حسینی حائری، شیخ مهدی آصفی و … از آن جمله اند. همچنین کتاب های فراوانی از شهید صدر به یادگار مانده اند که کتب فَلسَفَتُنا(فلسفه ی ما) و اقتصادُنا،(اقتصاد ما) سمبل قدرت نمایی ایدئولوژی اسلامی در برابر اندیشه های وارداتی شرق و غرب بود. ایشان تفکیک مسأله ی رهبری فکری را از مسأله ی رهبری سیاسی امکان پذیر نمی دانست و همراهِ فعالیت های فکری، به فعالیت های سیاسیِ جامعه نیز همت می گماشت. این مبارزات پرشور به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و حمایت امام خمینی از ایشان، خطری جدی برای بعثیان به شمار می آمد و بدین سبب حاکمان عراق، حضور این رادمرد صحنه ی دین و سیاست را تحمل نکردند. سرانجام مزدوران حزب بعث عراق آیت اللَّه صدر را پس از چند روز بازداشت و اِعمال وحشیانه ترین شکنجه ها، به همراه خواهر فداکارش بنت الهدی، در روز 19 فروردین 1359 شمسی برابر با 24 جمادی الاولی 1400 ق در 47 سالگی به شهادت رساند. پیکر پاک این دو عزیز در فضایی غم بار و بدون حضور مردم در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
مناسبت 03: شهادت بانوی عالمه و آگاه “سیده بنتُ الهدی صدر” به دست مزدوران(1400 ق)
سیده بنت الهدی صدر در سال 1357 ق در خانواده ی علم و تقوا در کاظمین به دنیا آمد. بنت الهدی دوران کودکی خود را در کنار پدری دانشمند، مادری متقی و برادرانی عالم گذراند. وی بدون آن که به مدارس نامناسبِ دخترانه ی آن روزِ عراق پای گذارد، نزد برادرانش سیدمحمدباقر و گاه سیداسماعیل، قرآن، ادبیات، تاریخ، فقه و اصول را تا بالاترین سطوح پشت سرگذاشت و پس ازمدتی به تدریس علوم اسلامی پرداخت. این بانوی عالمه توانست رهبری زنان مسلمان عراق را به عهده گیرد و مدارس اسلامی وابسته به جمعیّت خیریه ی اسلامی در بغداد را سرپرستی کند. ایشان در مدارس تحت نظر خود در نجف و کاظمین نیز خواهرانی آگاه و مبارز را پرورش داد و در نشر علوم اسلامی فعالیت موثری به انجام رساند. پس از دستگیری برادرش آیت اللَّه سید محمد باقر صدر، بنت الهدی با ایراد خطابه های پرشور در حرم امام علی(ع(مردم را به فریادخواهی خواند و علیه نظام بعث به قیام دعوت کرد. سرانجام، بنت الهدی صدر به همراه برادر بزرگوارش پس از تحمل شکنجه های طاقت فرسای مزدوران بعثی عراق در 43 سالگی به شهادت رسید و در کنار برادر به خاک سپرده شد.
***
***
روز 25
مناسبت 01: درگذشت “ابن یعیش” ادیب و عالم عرب در حَلَب(643 ق)
ابوالبقا یعیش بن علی بن یعیش معروف به ابن یعیش، ادیب نحوی و از بزرگان نحو و فنون عربی است. او در شهرهای حَلَب، موصل و دمشق، نحو و حدیث آموخت و پس از تکمیل مراحل تحصیلی به تدریس مشغول شد. شهرت ابن یعیش بیشتر در علم نحو بود و شاگردان بسیاری از محضر درس این عالم بزرگ، کسب فیض کردند و هر یک در ردیف علمای عصر خود، قرار گرفتند که از بین آن ها می توان از “ابن خلکان” ادیب و مورخ شهیر قرن هفتم هجری نام برد. حاشیه ی شرح ابن جنی و شرح مفصل زمخشری از جمله آثار ابن یعیش می باشند. ابن یعیش سرانجام در 88 سالگی درگذشت.
مناسبت 02: درگذشت “نورالدین علی بن عبدالعالی عاملی” عالم بزرگ شیعه(938 ق)
ابوالقاسم نورالدین علی بن عبدالعالی عاملی میسی معروف به ابن مفلح از بزرگان و متبحرین علمای شیعه قرن دهم هجری است که با محقق کرَکی معاصر و از اساتید شهید ثانی می باشد. وی عالمی محقق و زاهد و عابد و به عَلاّمةُ العُلَما معروف بود. شرح جعفریه ی محقق کَرَکی و شرح صِیَغُ العُقود و الایقاعات از اوست.
مناسبت 03: رحلت استاد برجسته ی حوزه ی علمیه ی قم، آیت اللَّه “میرزا محمد فیض قمی” (1370 ق)
میرزا محمدفیض قمی از نوادگان ملا محسن فیض کاشانی در سال 1293 ق در شهر قم به دنیا آمد. وی پس از فراگیری مقدمات و سطوح حوزه در قم و تهران، برای تکمیل تحصیلات خود راهی عتبات عالیات گردید و از محضر علامه سید محمدکاظم یزدی طباطبایی، آخوندملا کاظم خراسانی، آقا شیخ فتح اللَّه اصفهانی و سید محمدتقی شیرازی بهره برد. سپس به قم مراجعت کرد و حوزه ی درسی تشکیل داد و به تعمیر اساسی مدرسه فیضیه پرداخت. میرزا محمدفیض قمی از جمله عالمانی است که در دعوت از آیت اللَّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی از اراک به قم و تاسیس حوزه ی علمیه ی قم، نقش مهمی ایفا کرد و پس از تاسیس حوزه، در کنار آیت اللَّه حائری، قرار گرفت. این عالم ربانی سرانجام در 13 اسفند 1329 ش در 77 سالگی در حین انجام فریضه ی نماز در حالت قنوت که دعای “الهی عامِلْنا بفضلک” می خواند روحش به ملکوت اعلی پر گشود و در ایوان طلا در جوار حضرت معصومه(س) مدفون شد. تألیفات میرزا محمد فیض قمی عبارت اند از: کتاب الفیض، حاشیه بر عروة الوثقی، مناسک حج، حاشیه ی وسیلة النجاة، شرحی بر منظومه ی مرحوم سیدبحرالعلوم در فقه، ذخیرةالعباد و چند اثر دیگر.
***
***
روز 26
مناسبت 01: درگذشت “ابن طیفور” نویسنده و شاعر عرب(280 ق)
ابوالفضل احمدبن ابی طاهر طیفور بغدادی معروف به ابن طیفور ادیب و کاتب عرب و ایرانی الاصل و اهل خراسان، در سال 204 ق در بغداد زاده شد. پس از گذراندن مقدماتِ تحصیل، در بغداد به کتابت اشتغال یافت و در این شهر با بسیاری از مشاهیر علم و ادبِ آن زمان آشنا شد. از آن جا که ابن طیفور، اهل ذوق و فهم بود، در سایه ی دانش گسترده و طبع لطیف خود، شعر نیز می سرود و از این جهت، شهرت بسیار یافت. این طیفور در زمینه ی نویسندگی و شاعری، آثاری از خود به یادگار گذاشته که: القابُ الشُّعراء، تاریخ بغداد، الفُصُول المُختارَه و دیوان اشعار از آن جمله است. ابن طیفور سرانجام در 76 سالگی در بغداد وفات یافت و در مقبره ی باب الشامِ آن شهر مدفون گشت.
مناسبت 02: قتل “تگودار احمد” ایلخان مسلمان مغول(683 ق)
تگودار پس از به سلطنت رسیدن در سال 681 ق، بر اثر معاشرت با مسلمانان، به دین اسلام درآمد و خود را سلطان احمد خواند. تگودار چون متدین به دین اسلام بود، با پادشاه مصر صلح کرد، اما ارغون و دیگر شاهزادگانِ مغول، این امر را بهانه ساخته، توطئه ای علیه تگودار به راه انداختند و سر به طغیان برداشتند. این توطئه با شکست ارغون پایان یافت ولی چون تگودار هنوز از ارغون بیم داشت وی را به خدمت خواست و نوازش کرده و به حکومت خراسان باز گردانید. ارغون از پای ننشست و به کمک اُمرای مغول، در شبی که سلطان مست بود به اردوی او ریختند و قصد جانِ او کردند. در این ماجرا تگودار احمد از مهلکه جانِ سالم به در بُرد و به آذربایجان گریخت. او در حین فرار دستگیر شد و به امر ارغون خان در 26 جمادی الاولی سال 683ق، ستون فقرات او را شکسته و بدین ترتیب او را به قتل رساندند، زیرا طبق رسوم مغول، شاهزادگان را می بایست بدون این که خونشان ریخته شود اعدام نمایند.
مناسبت 03: رحلت محقق کبیر و فقیه شهیر “میرزا محمد حسین نایینی” مرجع و زعیم حوزه و مجاهد دوران مشروطه(1355 ق)
آیت اللَّه میرزا محمدحسین نایینی در سال 1277 ق در شهر نایین به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی حوزوی خود را در زادگاه خویش گذراند و در هفده سالگی به شهر اصفهان هجرت کرد و سپس در سال 1303 ق به عراق رفت. میرزای نایینی در آغاز ورود به عتبات، پس از زیارت بارگاه ملکوتی امام علی(ع) راهی سامرا شد و در محضر درس مرجع کبیر و فقیه جلیل، میرزا محمدحسن شیرازی حاضر گردید. او همچنین در درس آیات عظام سیدمحمد طباطبایی فشارکی و سیداسماعیل صدر حضور یافت و در نجف به حلقه ی درس ملاحسینقلی همدانی پیوست. پس از مدتی، میرزای نایینی در کنار تدریس، در جلسه ی علمی آخوند خراسانی حاضر شد و از محرمان اسرار وی گردید. میرزا با مقام والای علمی، سیاسی و معنوی خود، شاگردان فاضل و آگاهی را به عالم اسلام عرضه کرد که از آن جمله حضرات آیات: سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدجمال الدین گلپایگانی، سیدمحمد حجت کوه کمره ای، سیدمحمدهادی میلانی، شیخ محمدتقی آملی، سیدابوالقاسم خویی، علامه ی طباطبایی، میرزا هاشم آملی و ده ها تن دیگر، از پرورش یافتگان درس مکتب این عالم برجسته می باشند. ایشان همچنین با حضور خود، نهضت مردمی مشروطه در ایران را تاییدکرد. آیت اللَّه نایینی کتاب “تَنبیهُ الاُمّه” را در بحران انقلاب مشروطه در سال 1327 ق به زبان فارسی نوشت و از سوی آیت اللَّه مازندرانی و آیت اللَّه آخوند خراسانی مورد تایید قرار گرفت. این کتاب درباره ی انواع استبداد و حکومت های خودکامه ی شاهان مستبد و همچنین وظایف علما و فقها در قبال دین و اوضاع ایران در دوران قاجاریه نگاشته شده است. سرانجام میرزا محمدحسین نایینی پس از عمری تلاش و خدمت، در 26 جمادی الاولی سال 1355 ق در 78 سالگی به جوار رحمت ایزدی پیوست و پس از تشییعی باشکوه و اقامه ی نماز توسط آیت اللَّه سیدابوالحسن اصفهانی، در کنار حرم مطهر حضرت علی(ع) به خاک سپرده شد.
***
***
روز 27
مناسبت 01: جلوس “شاه اسماعیل دوم” در قزوین(984 ق)
شاه طهماسب صفوی یازده پسر داشت که بزرگ ترین آن ها، موسوم به محمد خدابنده بود. وی در هنگام مرگ پدر 45 سال داشت و هر چند یکسال بعد به تخت سلطنت نشست، اما در هنگام مرگ پدر به جهت ضعفی که در چشم داشت، از پادشاهی استعفا کرد. اما اسماعیل میرزا که مورد خشم پدر بود و در زندان به سر می برد توسط هواخواهانش رهایی یافت و بر تخت قدرت تکیه زد. وی تمام برادران خود را یکی پس از دیگری به قتل رساند و هر که را گمان می کرد، در فکر پادشاهی باشد، از سرِ راه برداشت. شاه اسماعیل دوم مردی عیاش و خونخوار و سفیه بود و چون در جوانی در هرات به دست معلّمی سنی مذهب تربیت یافته بود، بر آن شد که چون به شاهی برسد، مذهب شیعه را که توسط پدرانش ترویج شده بود، براندازد. او همین کار را هم کرد و خطبه و سکّه را به نام خلفای راشدین جاری ساخت.
مناسبت 02: درگذشت “عبدالکریم بن احمد حَلَبی” محدث مسلمان(1178 ق)
عبدالکریم ابن احمد حَلَبی از مشهورترین محدثان عصر خود در شهر حَلَب – واقع در سوریه ی امروزی – بود. حَلَبی، فقه، اصول فقه، تفسیر، حدیث ودیگر علوم متداول زمانش را نزد پدر و دیگر بزرگان آن عصر فرا گرفت. او پس از چندی نابینا شد، اما امید و روحیه ی خود را از دست نداد و بیش از پیش به علم حدیث، اشتغال یافت. از حَلَبی آثار و تالیفات متعددی بر جای مانده است که از بین آن ها می توان به کتاب “ادعیةُ السَّفَر” اشاره کرد.
مناسبت 03: واگذاری امتیاز تأسیس بانک شاهی ایران به “رویتر” سرمایه دار انگلیسی(1306 ق)
پس از لغوِ امتیاز فوق العاده ی بارون رویتر مبنی بر انحصار ساختمان راه آهن، استخراج معادن و تاسیس بانک ملی به یک تبعه ی انگلیسی توسط دولت ایران، به زودی هردو طرف به علّت عظمت امتیاز، دریافتند که این کار بدون مطالعه صورت گرفته شده است، بنابراین در سال 1306 ق دولت ایران به بارون دو رویتر پسر بارون جولیوس دو رویتر مذکور، به عنوان غرامتِ لغو امتیاز پدرش، امتیاز محدودتری اعطا کرد که به موجب آن می توانست بانکی تاسیس نموده و از بعضی معادن ایران بهره برداری کند. این امتیاز سرانجام به تاسیس بانک شاهی و بانک صنایع و معادن ایران منتهی گشت.
***
***
روز 28
مناسبت 01: درگذشت “علی بن عباس بغدادی” معروف به “ابن رومی” شاعر عرب(283 ق)
علی بن عباس بن جُریَح بغدادی، مُکَنَّی به ابوالحسن و معروف به ابن رومی و ابن جُرَیح از مشاهیر شعرای اواخر قرن سوم هجری می باشد که با فصاحت و بلاغت شعر می سرود. ابن رومی در جوانی علوم متداول زمان خود را آموخت و در سرودن شعر نیز مهارتی بسیار یافت. از آن جا که ابن رومی با دیدی انتقادی با مسایل اجتماعی برخورد می کرد، اشعار او نشان دهنده ی واقعیات ملموس جامعه ی آن روز است. وی هرچند که در اشعار خود از الفاظ فصیح و زیبا استفاده می کرد ولی دارای نوعی بددلی و بدفالی در زندگی بود؛ به طوری که هرچه را که به نظرش نامبارک می آمد، ترک می نمود. هرچند آن چیز، خجسته نیز باشد. ابن رومی در زمان معتضدباللَّه، شانزدهمین خلیفه ی عباسی، توسط وزیر خلیفه مسموم گردید و درگذشت. گویند که وزیر از ترس هَجو ابن رومی وی را مسموم گردانید.
مناسبت 02: تولد “حاج ملاعلی میرزا خلیلی” فقیه و عالم بزرگ ایرانی(1226 ق)
حاج ملاعلی میرزا خلیلی پس از طی تحصیلات مقدماتی، دروس عالی خود را نزد عالمانی هم چون شریف العلماء، ملاکریم کرمانی و ملا اسماعیل بروجردی گذراند. وی در فقه، اصول فقه و ریاضی، مهارت کافی داشت و در مدت زمانی کوتاه، فقیهی دانا و ریاضی دانی برجسته شد. این عالم ربانی تا واپسین لحظات عمر، به تحقیق، مطالعه و تالیف اشتغال داشت. از میرزا خلیلی، کتب متعددی به یادگار مانده است که از آن جمله می توان به کتاب خَزائنُ الاَحکام اشاره کرد. این فقیه وارسته سرانجام در سال 1297 در 71 سالگی در نجف اشرف جان به جان آفرین تسلیم نمود و به لقای معبود شتافت.
مناسبت 03: رحلت عالم مجاهد “میرزا محمدحسن آشتیانی” از رهبران مبارز نهضت تنباکو و از شاگردان شیخ انصاری در تهران(1319 ق)
میرزا محمدحسن آشتیانی ازعلمای برجسته ی عالم تشیع و از شاگردان ویژه ی شیخ مرتضی انصاری بود. وی پس از درگذشت شیخ انصاری به تهران آمد و به نشر اندیشه های شیخ پرداخت. میرزای آشتیانی به همراه علمای معتبر دیگر به مخالفت با امتیاز انحصار خرید و فروش توتون و تنباکو به یک شرکت انگلیسی از سوی دولت ناصرالدین شاه پرداخت. تا این که با انتشار فتوای میرزای شیرازی در تحریم تنباکو، این امتیاز تحمیلی ملغی گردید. کُتبِ الْوَقف، احکامُ الاَوانی و نیز بَحرُالفوائد و … از جمله تالیفات ایشان است. این عالم ربانی و فقیه بزرگ سرانجام در سال 1319 ق در تهران وفات یافت. جنازه ی او را به نجف انتقال داده و در مقبره ی شیخ جعفر شوشتری دفن کردند.
***
***
روز 29
مناسبت 01:شهادت فقیه ارجمند “ملامحمد تقی بُرغانی” معروف به “شهید ثالث” (1264ق)
ملامحمد تقی بن محمد معروف به شهید ثالث در سال 1184 در برغان متولد شد و در قزوین، قم و اصفهان به تحصیل علوم اسلامی پرداخت. سپس درعتبات عالیات از محضر شیخ جعفر کاشف الغطاء، صاحب ریاض و سید مجاهد بهره گرفت. وی بیشتر اوقات خود را صرف ترویج احکام دین می کرد. اثرهای ارزنده ای چون کتاب “عیون الاصول” در اصول فقه، “مجالس المؤمنین” در مواعظ و “منهج الاجتهاد” درشرح شرایع الاسلام از تألیفات او می باشند. شهید ثالث در سال 1264 قمری که اوایل ظهور فتنه ی بابیه و سال اول جلوس ناصرالدین شاه بود در اثر مجاهدت ها و مدافعات دینی علیه فتنه ی ظهور “بابیّت” به دستور برادرزاده اش قرةالعین در حالی که به نماز شب مشغول بود، از سوی چندتن از افراد فرقه مذکور مضروب گشت و پس از دو روز به شهادت رسید.
***
***
.
.
منبع : بانک جامع مناسبت ها: شمسی ، قمری ، میلادی / مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
.
✍️ #زبدةالاشعار ✍️
.
🆔: @nohe_torki
